Bariera jelitowa składa się z komórek nabłonka jelitowego, warstwy śluzu, bakterii probiotycznych i elementów układu GALT, dzięki czemu stanowi ona największą i najważniejszą barierę chroniącą przed czynnikami środowiska zewnętrznego. Jej główną funkcją jest zapobieganie przenikania potencjalnie szkodliwych elementów, w tym antygenów pokarmowych, mikroorganizmów i wytwarzanych przez nie toksyn.  Jej równie ważną funkcją jest działanie jako selektywnego filtra umożliwiającego translokację podstawowych składników odżywczych, elektrolitów i wody ze światła jelita do układu krążenia [15].

W celu utrzymania integralności bariery jelitowej komórki nabłonka jelitowego są ściśle związane ze sobą poprzez międzykomórkowe kompleksy łącznikowe umiejscowione w błonie bocznej  i wzdłuż błony bocznej. Składają się z ciasnych połączeń (TJ – tight junctions) złożonych z klaudyn i okludyny oraz zonuliny, połączeń szczelinowych (GJ), węzłów przylegania (AJ) i desmosomu. Uważa się, że rozszczelnienie lub upośledzenie funkcjonowania bariery nabłonkowej jelita może być czynnikiem predysponującym do rozwoju wielu jednostek chorobowych, m.in. stanów zapalnych w obrębie przewodu pokarmowego czy utajonych (opóźnionych) nadwrażliwości pokarmowych [15]. W zespole jelita nadwrażliwego dolegliwości wynikają z nieprawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego (np. nadmiernych skurczów mięśniówki). W ostatnim dziesięcioleciu nastąpił znaczny wzrost rozpoznawania chorób autoimmunologicznych i zapalnych, w których znaczącą rolę odgrywa funkcja bariery jelitowej [14].

Zwiększona przepuszczalność nabłonka jelitowego może być konsekwencją zaostrzenia choroby, jednak dowody kliniczne sugerują, że może być to jeden z czynników przyczynowych predysponujący do rozwoju choroby, ponieważ umożliwia translokację antygenów luminalnych przez nabłonek jelitowy [14]. Przepuszczalność jelitowa zależy od wielu czynników, w tym od cytokin prozapalnych (w szczególności TNF-α i IFN-γ), apoptozy nabłonkowej i czynników egzogennych (w tym alkoholu, niesteroidowych leków przeciwzapalnych, inhibitorów pompy protonowej czy antybiotyków) [5]. W wyniku zadziałania tych czynników dochodzi do zmniejszenia liczebności korzystnych dla zdrowia bakterii, co prowadzi w konsekwencji do namnażania się chorobotwórczych patogenów (bakterii proteolitycznych oraz grzybów drożdżopodobnych). Bakterie potencjalnie chorobotwórcze w toku swojego metabolizmu prowadzą procesy gnilne, wytwarzają szereg toksyn i innych metabolitów, które mogą wywierać niekorzystny wpływ na funkcjonowanie całego ustroju. W efekcie u pacjenta mogą pojawić się dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego będące przyczyną bólu i dyskomfortu.

Wśród przykrych dolegliwości towarzyszących problemom z funkcjonowaniem przewodu pokarmowego wyróżnić możemy [1]:

• problemy gastryczne (biegunki, wzdęcia, zaparcia, mdłości, refluks żołądkowo-jelitowy, bóle brzucha i inne),
• uszkodzenie bariery jelita cienkiego i następczy rozwój niepożądanych reakcji na spożywane pokarmy (utajone nadwrażliwości pokarmowe, potocznie zwane nietolerancjami pokarmowymi),
• zaburzenie pracy układu immunologicznego (nawracające infekcje górnych dróg oddechowych, zapalenie zatok, infekcje układu moczowo-płciowego, nawracające zakażenie przewodu pokarmowego, aktywacja chorób autoimmunologicznych),
• zespół chronicznego zmęczenia.

Prawidłowy ekosystem jelitowy sprzyja:

• koordynacji układu immunologicznego,
• oporności na osiedlanie się bakterii patogennych,
• wytwarzaniu witamin (tiamina, ryboflawina, pirydoksyna, B12, K),
• wspomaganiu początkowego procesu trawienia,
• zaopatrywaniu warstwy nabłonkowej jelita w energię,
• pobudzaniu motoryki przewodu pokarmowego,
• przekształcaniu steroidów oraz kwasów żółciowych.

Biorąc pod uwagę rozliczne funkcje prawidłowo działającego ekosystemu jelitowego, rozwiązaniem problemów związanych z funkcjonowaniem przewodu pokarmowego powinna być kompleksowa odbudowa uszkodzonej mikrobioty jelitowej, połączona z odpowiednio prowadzoną dietoterapią. Współczesny tryb życia nie sprzyja prawidłowej kompozycji mikrobiomu [2–4], dlatego coraz większą popularnością cieszą się probiotyki, czyli żywe szczepy bakterii, wyizolowane z ludzkiego przewodu pokarmowego o udokumentowanych właściwościach prozdrowotnych. Stosowanie probiotykoterapii sprzyja nie tylko eliminacji dysbiozy, lecz także wpływa korzystnie na funkcjonowanie układu immunologicznego GALT zlokalizowanego w jelicie (zmniejszając konieczność stosowania antybiotyków), redukuje częstość występowania infekcji górnych dróg oddechowych i przewodu pokarmowego [6]. Probiotykoterapia przyczynia się do poprawy funkcjonowania bariery jelitowej (zapobieganie tzw. zespołowi przesiąkliwego jelita) i może przyczyniać się do obniżenia stężenia wykładników stanu zapalnego w organizmie [7]. Wśród preparatów probiotycznych wyróżnić możemy preparaty monoszczepowe, preparaty poliszczepowe oraz synbiotyki, czyli połączenie probiotyku i prebiotyków.

Wśród preparatów synbiotycznych wyróżnić można produkt LabOne – N°1 ProBiotic, który zawiera żywe bakterie probiotyczne oraz dodatek prebiotyku, który umożliwia namnażanie się tych bakterii w przewodzie pokarmowym. W diecie wysokoprzetworzonej bardzo często brakuje odpowiedniej ilości prebiotyków, które wspomagają zachowanie równowagi flory bakteryjnej jelit. W preparacie odnaleźć możemy 10 szczepów bakterii, w większości są to bakterie z rodzaju Bifidobacterium, które u znacznej części społeczeństwa są niedoborowe. Dodatkowo preparat został wzbogacony błonnikiem akacjowym, który pobudza ich wzrost i aktywność. W kapsułce znajduje się aż 30 miliardów bakterii probiotycznych, które dodatkowo zostały poddane procesowi mikrokapsułkowania, dzięki czemu bez problemu docierają do jelita grubego, gdzie mogą się zasiedlić i wykazać dobroczynne działanie. Dodatkowo preparat sprawdzi się doskonale u osób, które często podróżują, ponieważ mikrokapsułkowanie gwarantuje stabilność żywych kultur bakterii w trakcie przechowywania poza lodówką przez cały okres przydatności produktu do spożycia.

Chcąc kompleksowo zająć się odbudową bariery jelitowej, warto również wziąć pod uwagę inne preparaty korzystnie działające w obrębie przewodu pokarmowego. Przykładem może być laktoferyna lub colostrum, które w swoim składzie również zawiera laktoferynę.

Colostrum (siara bydlęca) to płyn wydzielany przez gruczoły mleczne ssaków, który powstaje pod koniec ciąży i w pierwszych dniach po porodzie. Colostrum bovinum jest bogatym źródłem enzymów, przeciwciał i czynników wzrostu niewystępujących w innych produktach mlecznych. Wśród związków zawartych w colostrum wyróżnić możemy immunoglobuliny (głównie klasy IgG), laktoferynę, lizozym oraz laktoperoksydazę, które wykazują silne właściwości antybakteryjne, przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne, a także przeciwpasożytnicze i antynowotworowe [10]. Dodatkowo znajdują się tam również tłuszcze, węglowodany, czynniki wzrostu, witaminy z grupy B, witamina A, D, E oraz wapń [9].

Najnowsze badania kliniczne przeprowadzone w Zakładzie Biochemii i Żywienia Człowieka Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego w Szczecinie jednoznacznie wykazały, że substancją, która powoduje zmniejszenie nadmiernej przepuszczalności bariery jelitowej, jest colostrum [11]. Liczne badania wykazały, że siara  przyczynia się również do poprawy funkcjonowania bariery jelitowej i redukuje stan zapalny w przewodzie pokarmowym.

W jednym z badań dodatkowo wykazano, że spożywanie siary może zapobiegać uszkodzeniom przewodu pokarmowego, które może być spowodowane przez stosowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, dzięki regeneracji nabłonka jelitowego  [12].

Dodatkowo stosowanie colostrum zapobiega również stanom zapalnym spowodowanym długotrwałym, intensywnym wysiłkiem. Dzięki swym właściwościom będzie ono wsparciem dla osób zmagających się z częstymi infekcjami, osłabieniem czy żyjących w nadmiernym stresie, również fizycznym (sport wysokiego wyczynu).

[Al_Ka1] Spożywanie colostrum przyczynia się do zwiększenia poziomu sIgA w jelitach, dzięki czemu reguluje funkcjonowanie układu odpornościowego poprzez GALT, między innymi na drodze zmniejszenia ilości cytokin prozapalnych i patogenów w jelitach [8]. Stosowanie colostrum może być rozważane u pacjentów z IBS, kandydozą, chorobą Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejącym zapaleniem jelita grubego czy u osób z zaburzeniami ze spektrum autyzmu, jeśli nie występuje alergia na białka mleka krowiego i/lub nietolerancja laktozy [9]. Dodatkową korzyścią stosowania preparatu jest zwiększenie ilości białych krwinek poprzez ich stymulację do różnicowania się na limfocyty Th oraz Treg [16, 17].

Literatura:

1. Szachta P., Sieńczewski Ł., Ignyś I. Rola probiotyków w stymulacji układu immunologicznego i ochronie przed infekcjami u osób prowadzących wysiłkowy tryb życia. Forum Zakażeń 2015; 6 (4): 205–209.
2. Neish A. Microbes in gastrointestinal health and disease. Gastroenterology 2009; 136: 65–80.
3. Olszewska J., Jagusztyn‑Krynicka E.K. Human microbiome project – mikroflora jelit oraz jej wpływ na fizjologię i zdrowie człowieka. Post Mikrobiol 2012; 51: 243‑256.
4. Sobieszczańska B.M. The influence of intestinal dysbiosis on human health. Gastroenterol Pol 2008; 15: 287–290.
5. Brodzicki J. Przepuszczalność jelitowa – temat wart zainteresowania. Pediatria Współczesna i Gastroenterologia, Hepatologia i Żywienie Dziecka. 2006; 8(3): 188–191.
6. Wakeman M. A review of the role of probiotics in sport. Br J Sports Med 2013; 47: e4.
7. Lamprech M., Bogner S. Schippinger G. i wsp. Probiotic supplementation affects markers of intestinal barrier, oxidation, and inflammation in trained men; a randomized, double-blinded, placebo-controlled trial. Journal of the International Society of Sports Nutrition 2012; 9: 45.
8. Mero A.  i wsp. IGF-I, IgA, and IgG responses to bovine colostrum supplementation during training. J Appl Physiol 1985, 2002.
9. Jenness R. Composition of Milk. Fundamentals of Dairy Chemistry 1988.
10. Lund P. i wsp. Randomised controlled trial of colostrum to improve intestinal function in patients with short bowel syndrome. Eur J Clin Nutr. 2012.
11. Korhonen H., Pihlanto A. Technological options for the production of health-promoting proteins and peptides derived from milk and colostrum. Curr Pharm Des. 2007.
12. Hałasa M., Maciejewska D., Baśkiewicz M. Suplementacja doustna z użyciem siary bydlęcej w przypadku sportowców zmniejsza przepuszczalność jelitową i stężenie zonuliny w stolcu .
13. Playford R.J. i wsp. Bovine colostrum is a health food supplement which prevents NSAID induced gut damage. Gut. 1999.
14. Chen-Yu Hsieh i wsp. Strengthening of the intestinal epithelial tight junction by Bifidobacterium bifidum. Physiol Rep. 2015 Mar; 3(3): e12327.
15. Groschwitz K.R., Hogan S.P. Intestinal Barrier Function: Molecular Regulation and Disease Pathogenesis. J Allergy Clin Immunol. 2009 Jul; 124(1): 3–22.